image/svg+xml

Gemeentelijk monument, De Franse school, Stationsweg 8 te Wijhe

Verhaal

Gemeentelijk monument, De Franse school, Stationsweg 8 te Wijhe

Plaatje bij verhaal: stationsweg_8_wijhe.jpg_0.png

Adres

Stationsweg 8 – 10, 8131 DH Wijhe

Inleiding

De school Franse School dateert uit 1862 en is gebouwd in opdracht van de gemeente Wijhe.

In het pand woonden het schoolhoofd (A. Nierhoff) en enkele kostschoolleerlingen.

Het pand is gelegen te midden van andere historische bebouwing in Wijhe.

In 1903 is het pand verbouwd tot ambachtsschool en fröbelschool. Sinds de jaren zestig van de twintigste eeuw is het gebouw opgesplitst in enkele woningen.

De latere aanbouw aan de achtergevel is voor de bescherming van ondergeschikt belang.

Beschrijving

Het schoolgebouw is gebouwd op een rechthoekige plattegrond en telt twee bouwlagen. Het dak met omlopende schilden is gedekt met Hollandse pannen en heeft een schoorsteen en dakramen.

De gevels zijn opgetrokken in baksteen en worden gekenmerkt door een plint, staafankers en een kroonlijst.

De voorgevel kent drie traveeën. De middelste travee is gepleisterd en in de eerste bouwlaag voorzien van een portiek met pilasters en een middenzuil. Hierin bevinden zich twee entrees met een roedenverdeeld bovenlicht. In de tweede bouwlaag bevinden zich drie pilasters, waartussen twee vensters met afgeronde hoeken en een geprofileerde omlijsting met een kuif. De buitenste traveeën hebben elk in beide bouwlagen twee vensters met afgeronde hoeken en een geprofileerde omlijsting met een kuif.

In de linker zijgevel zijn in beide bouwlagen drie vensters gesitueerd.

De rechter zijgevel heeft in de eerste bouwlaag drie en in de tweede bouwlaag twee vensters.

Alle vensters zijn voorzien van een gedeeld bovenlicht.

Waardering

Het schoolgebouw is van algemeen cultuurhistorisch, architectuurhistorisch en stedenbouwkundig belang:

als voorbeeld van een schoolgebouw uit de tweede helft van de negentiende eeuw in Wijhe

vanwege de zorgvuldig en rijk gedetailleerde vormgeving van het exterieur vanwege de relatieve gaafheid van het exterieur vanwege de beeldbepalende ligging in de oude kern van Wijhe.

Historie

In 1857 is de heer Johannes Rijnenberg, onderwijzer te Goedereede, gestart met de ontwikkeling van een Franse School in Wijhe. Een Franse school is een (klein) instituut waarin aan kinderen uit de gegoede stand onderwijs wordt gegeven onder andere in het Frans. De heer Rijnenberg heeft deze lessen aanvankelijk aan huis, naderhand in een lokaal gegeven. Van een apart schoolgebouw is dus op dat moment nog geen sprake.

In 1862 vertrekken de heer Rijnenberg en zijn echtgenote Anna Clasina Frederica Brouwer weer uit Wijhe. De voorbereidingen voor de bouw van een echte school zijn dan bijna afgerond. In hetzelfde jaar wordt nog de eerste steen voor het nieuwe schoolgebouw gelegd door Jacob van Nahuys, de 5-jarige zoon van de burgemeester.

 

Tot hoofd van de nieuwe school is benoemd Arnoldus Nierhoff, Fransche- en dagschoolhouder te Avereest. Hoe het schoolgebouw in Wijhe is ingericht, waar het gezin Nierhoff en de kostschoolleerlingen zijn gehuisvest is niet bekend.

Op 2 juli 1866 wordt als nieuwe "instituteur" benoemd Gerrit Bolkestein, afkomstig uit Meppel. Deze zal met zijn vrouw Klaasje van Wijhe tot 1898 in Wijhe blijven.  Onder zijn leiding komt de school tot bloei. De dagschoolleerlingen krijgen les van 9 tot 12 en van 2 tot 4 uur in Frans en wiskunde, terwijl tevens de oefenstof van de lagere school wordt herhaald. In de avonduren kunnen de leerlingen verder nog lessen volgen in Duits en Engels.

Uit de bewaard gebleven namenlijsten van interne leerlingen blijkt dat de meeste leerlingen 13 tot 16 jaar oud zijn. Ze komen uit het hele land en afgaande op de namen als Carel Bernard Palthe, Henri Thierre Daendels, Jan Willem Jacobus de Marees van Swinderen, Matthias Bakhuis en Hendrik Jan Ruys-Nienhuis, zullen ze ongetwijfeld uit de "betere kringen" afkomstig zijn geweest.

In de latere jaren volgen ook kinderen uit de gegoede Wijhese burgerij de lessen aan de Franse school. In 1995 zijn er nog oude Wijhenaren die zich weten te herinneren dat hun vader les kreeg van "Monsieur", zoals Bolkestein aangesproken wenste te worden.

In de bloeiperiode van de school, tussen 1870 en 1890, zijn er meerdere hulponderwijzers en kwekelingen werkzaam geweest. In 1877/1878 is een van de hulponderwijzers de geboren Wijhenaar Ferdinand Theodorus Grolleman. De school krijgt subsidie van de gemeente Wijhe.

Na deze succesvolle jaren loopt het aantal leerlingen aan het eind van de eeuw sterk terug. De mogelijkheden tot het volgen van voortgezet onderwijs elders nemen toe en ook worden op de lagere scholen steeds meer lessen in vreemde talen aangeboden.

Op 27 augustus 1898 vertrekt het gezin Bolkestein naar Cothen, waar Bolkestein sr.  nog in hetzelfde jaar op 61-jarige leeftijd overlijdt.

Het gemeentebestuur vindt het niet verantwoord om het onderwijsinstituut voort te zetten, maar wil nog tot januari 1899 wachten alvorens het gebouw een andere bestemming te geven. Er meldt zich geen gegadigde om er weer onderwijs te geven en dus blijft het gebouw voorlopig leeg staan.

Het pand werd toen telkens voor één jaar verhuurd aan notaris Steffers.

Burgemeester en wethouders hebben zelfs even overwogen om er het gemeentehuis van te maken. Uit de bevolking kwam daar protest tegen. De Wijhenaren zagen liever toch weer dat het gebouw een onderwijsbestemming zou krijgen.

In Wijhe bestond rond de eeuwisseling reeds een Ambachtsvereniging die in de wintermaanden timmer- en tekenonderwijs organiseerde. Deze lessen werden aanvankelijk in een café gegeven. De Ambachtsvereniging zag uit naar een andere locatie en vond in de Franse school precies wat ze zochten. De gemeente ging accoord.

In 1902 konden op de bovenverdieping en in een bijgebouwtje 41 leerlingen welkom geheten worden. De avondlessen duurden van oktober tot Pasen. De werkstukken en tekeningen werden

jaarlijks op Paasmaandag tentoongesteld.

In 1904 komt er een bestemming bij. De Fröbelschool aan de Langstraat, naast het voormalige postkantoor, moest verdwijnen en wordt in de benedenverdieping van de Franse school ondergebracht.

Het gebouw heeft deze onderwijsbestemming lange tijd behouden. Wel werd dit tijdens de Eerste Wereldoorlog onderbroken door de opvang van circa 45 Belgische vluchtelingen die als gevolg van de oorlogshandelingen moesten uitwijken naar het neutrale Nederland.

Na 1918 krijgt het gebouw haar onderwijsfunctie weer terug. Dat duurt tot aan de Tweede Wereldoorlog. In 1940 wordt de benedenverdieping van de school ingericht als distributiekantoor en op de bovenverdieping vestigt zich het bijkantoor van het Arbeidsbureau van Deventer. 

Na afloop van de Tweede Wereldoorlog wordt de Franse School weer een onderwijsgebouw. Eén lokaal doet tijdelijk dienst als gymnastieklokaal. Dat duurt tot 1948. Dan verhuist de Fröbelschool naar “Het Wijhendaal” aan de Wijhendaalseweg.

Het Instituut  wordt omgebouwd tot vier wooneenheden. In 1995 is het gebouw gerestaureerd en zijn de wooneenheden verbeterd.

Bronnen

Historie: "Op het spoor van tweehonderd jaar Stationsweg in Wijhe", Wijhe, De Jonge Beth, 2012.

Waardering: "Actualisatie en  uitbreiding gemeentelijke monumentenlijst gemeente Olst-Wijhe", deel 2, Zwolle, Het Oversticht, juni 2008.

Foto : historische vereniging Wijhe

 

 

Auteur:Werkgroep monumenten Olst-Wijhe
Trefwoorden:Franse school, Stationsweg 8, Wijhe, Gemeentelijk monument, Monument Wijhe
Personen:A. Nierhoff, Johannes Rijnenberg
Periode:1862
Locatie:Wijhe

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.